Historia ukryta w morskiej otchłani, czyli opowieść z zatopionego wraku
Co historyk robi pod wodą?
Archeologia podwodna jest jedną z najbardziej ciekawych gałęzi badań historycznych. Jej początki można datować na XIX wiek, kiedy to w Szwajcarii odkryto całą masę zabytków po tym, jak opadł poziom wody w jednym z jezior. Naukowcy szybko odkryli, że woda bardzo dobrze konserwuje przedmioty z przeszłości, w szczególności te drewniane i kamienne. Obserwatorzy mogli poznać cały proces poszukiwania zatopionych skarbów. Wpierw odbywa się żmudna praca na źródłach. Badacze poszukują relacji z przeszłości, starych map, wspomnień, które mogłoby naprowadzić na miejsce, gdzie ukryte są zabytki archeologiczne. Mogą to być wraki statków, drogocenne przedmioty, rzeźby i pomnik, które z jakichś przyczyn zostały zatopione - a czasami nawet całe miasta, które w skutek zmian klimatu znalazły się pod wodą.
Następnie archeolodzy ruszają na poszukiwania przy użyciu najnowszego sprzętu, ale wpierw muszą zlokalizować, gdzie należy zanurkować, aby coś odnaleźć. Do tego celu używają np. samolotów, kiedy woda nie jest mętna z wysokości można namierzyć wiele zatopionych przedmiotów (w szczególności tych większych). Na tym etapie poszukiwań często wykorzystywane są także nowoczesne przyrządy jak magnetometr, który pozwala na wykrycie przedmiotów ze stali i żelaza, nawet gdy znajdują się głęboko pod ziemią. Kiedy naukowcy trafią na jakiś ślad, ubierają skafandry oraz butle z tlenem i rozpoczynają podwodną eskapadę. Podczas podwodnych badań wykorzystywana są kamery, specjalne oświetlenie, a także maszyny, dzięki którym łatwiej poruszać się w wodzie. Podwodni archeolodzy odkryli wiele wartościowych zabytków: liczący sobie ponad 2000 lat posąg sfinksa u wybrzeży Egiptu, starożytny przyrząd do obserwowania ciał niebieskich zwany "mechanizmem z Antykithiry", a nawet całe zatopione miasto Heraklejon.
Także nasz Bałtyk jest morzem, które słynie z zabytków. Dzięki intensywnemu handlowi oraz częstym wojnom, na dnie najbliższego nam z mórz można odnaleźć liczne wraki okrętów handlowych i wojennych z praktycznie każdej epoki historycznej.
Po tych zajęciach Obserwatorzy mogą uważać się za prawdziwych ekspertów od morskich ekspedycji! Morza, rzeki i oceany skrywają jeszcze wiele tajemnic – ciekawe ile z nich czeka na naszych absolwentów? :)
Zajęcia prowadziła dr Magdalena Nowakowska - archeolog podwodny i nurek zawodowy II klasy. Koordynator projektów podwodnych m.in. takich jak: “Crimea Project Underwater Expedition” (Ukraina, Morze Czarne), “Georgian Underwater Expedition”(Gruzja, Morze Czarne) oraz “Waterfront and Underwater Archaeology of Kuwait. Archeorisk on the Coastal Zone around Failaka Island, Kuwait” (Kuwejt). Członek podwodnej archeologicznej ekspedycji wysokogórskiej „High Mountain Sacred Lakes Underwater Expedition in Machu Picchu National Park, Peru”. Nauczyciel akademicki, współpracownik Zakładu Archeologii Podwodnej Instytutu Archeologii UW oraz członek Warszawskiego Klubu Płetwonurków.