Kalendarium Powstania Warszawskiego
Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944. Po 63 dniach bohaterskiej walki polskie dowództwo w nocy z 2 na 3 października 1944 roku podpisuje akt kapitulacji. Ten zryw wymierzony w niemieckiego okupanta do dziś budzi kontrowersje i ma zarówno gorących obrońców, jak i skrajnych przeciwników. Niewątpliwie jest to jedno z przełomowych wydarzeń w naszej historii.
W czasie walk straty Powstańców wyniosły ok. 16 tysięcy zabitych i zaginionych, a liczba rannych wyniosła ok. 20 tysięcy. Zginęło także ponad 5 tysięcy Polaków, którzy służyli w Armii Polskiej sformowanej przy Armii Czerwonej. Najbardziej ucierpiała ludność cywilna: zginęło od 150 do 200 tysięcy mieszkańców Warszawy, a samo miasto zostało prawie doszczętnie zniszczone. Duży wpływ na tak dużą skalę tragedii miała ludobójcze praktyki Niemców, którzy w szczególności na początku Powstania, za cel obrali sobie bezbronnych cywilów.Do tej pory historycy nie potrafią ustalić dokładnej liczby ofiar wśród Niemców. Sam Erich von dem Bach-Zelewski w czasie trwania wal podawał liczbę ok. 9 tysięcy rannych i zabitych. Już w więzieniu zmienił tę liczbę na 9 tysięcy zabitych, 7 tysięcy zaginionych i 10 tysięcy rannych.
Zapraszamy do prześledzenia Powstania Warszawskiego dzień po dniu:
31 lipca
- gen. Tadeusz Komorowski "Bór" wydał rozkaz o rozpoczęciu powstania. Godzina „W” została zaplanowana na 1 sierpnia 1944 r., o godz. 17.00
1 sierpnia
- Rozpoczęcie Powstania Warszawskiego . Do pierwszych walk z Niemcami doszło na Żoliborzu przed wyznaczoną przed dowództwo godziną, bo już o 14:00. Również na Woli i w Śródmieściu Północnym Powstanie wybucha wcześniej – walki rozpoczynają się o godzinie 16:00
- Powstańcy zdobywają hotel „Victoria”
- Polacy, po ciężkich bojach, zdobywają „Prudential” (najwyższy budynek w Warszawie, mierzący 68 m wysokości). Na jego dachu zawieszono polską flagę, przez co budynek był zaciekle ostrzeliwany przez Niemców.
- W reakcji na wybuch powstania w Warszawie Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler powiedział:
„ Mein Führer! Moment jest niesympatyczny. Z punktu widzenia historycznego jest jednak błogosławieństwem, że ci Polacy to robią. W ciągu pięciu-sześciu tygodni pokonamy ich. Ale wtedy Warszawa – stolica, głowa, inteligencja tego niegdyś szesnasto-, siedemnastomilionowego narodu Polaków, będzie starta. Tego narodu, który od siedmiuset lat blokuje nam Wschód i od pierwszej bitwy pod Tannenbergiem (Grunwaldem) ciągle nam staje na drodze. Wtedy polski problem dla naszych dzieci i dla wszystkich, którzy po nas przyjdą, a nawet już dla nas – nie będzie dłużej żadnym wielkim problemem historycznym.
2 sierpnia
- Sukcesy powstańców: zdobycie Poczty Głównej, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, Pałacu Krasińskich, fabryki Monopolu Tytoniowego oraz Elektrowni Warszawskiej na Powiślu.
- Masakra w więzieniu mokotowskim : Niemcy mordują 600 osób, w tym dzieci, które były przez nich więzione. Podczas egzekucji wybucha bunt, w skutek czego kilkuset skazanym udaje się uciec do części miasta opanowanych przez powstańców.
- Niemcy w bestialski sposób mordują 40 zakonników przebywających klasztorze Ojców Jezuitów przy ulicy Rakowieckiej
3 sierpnia
- W tym dniu powstańcy opanowali Dworzec Pocztowy, Pałac Blanka i Pałac Mostowskich oraz Arsenał.
- Pierwsze bombardowania Warszawy przez Niemców, którzy do tego celu używali głównie bombowców nurkujących JUNKERS JU 87 STUKA – cieszących się złą sławą w szczególności przez dźwięk, jaki wydawały podczas pikowania. Niszczycielskie naloty powodowały ogromne straty wśród mieszkańców i żołnierzy AK. Brak broni przeciwlotniczej powodował, że powstańcy nie mogli skutecznie przeciwstawić się nalotom. Udało się strącić tylko jeden bombowiec, który zostały zestrzelony przy użyciu broni ręcznej.
- Komendant ŻOB, Icchak Cukierman, wydał odezwę: „Od trzech dni lud Warszawy prowadzi walkę orężną z okupantem niemieckim. Bój ten jest i naszym bojem (...). Przez bój do zwycięstwa do Polski wolnej, niepodległej, silnej i sprawiedliwej” – która miała zachęcać żydowskich bojowników, którzy pozostali w Warszawie, do wspólnej walki u boku Polaków przeciwko Niemcom.
4 sierpnia
- Poległ Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, przedstawiciel Pokolenia Kolumbów, żołnierz Batalionów AK „Zośka” i „Parasol”.
- Komenda Okręgu Warszawa AK wydała odezwę do mieszkańców Warszawy, aby Ci pomogli w budowie barykad.
- Pierwsze zrzuty zaopatrzenia i broni wykonane przez Aliantów.
- Niemcy rozpoczynają rzeź Ochoty podczas której zamordowanych zostanie ok. 10 tysięcy osób.
5 sierpnia
- Powstańcy wyzwalają „Gęsiówkę” – niemiecki obóz koncentracyjny (KL Warschau) przy ul. Gęsiej i uwalniają 348 Żydów.
- Zakończyła się niemiecko-sowiecka bitwa na przedpolach Pragi – od tej pory Rosjanie nie podejmują prób przełamania frontu na tym odcinku – Moskwa czeka na to, aż Niemcy rozprawią się z Polakami, a w rozmowach z Aliantami Rosjanie nie potwierdzają wybuchu Powstania. Ciekawostką jest, że przed 1 sierpnia 1944 roku, sowieckie radio wzywało do rozpoczęcia powstania w Warszawie i oskarżały AK o bierną postawę.
- Brygada SS dowodzona przez SS-Oberfuehrera Oskara Dirlenwangera, która składała się głównie z przestępców i degeneratów, rozpoczęła rzeź Woli, zabijając tego dnia około 20 tys. ludzi oraz dokonując licznych gwałtów, grabieży i podpaleń. W skutek zbrodniczych działań oddziałów niemieckich zginie od 30 do 65 tysięcy Polaków – w tym kobiety i dzieci.
6 sierpnia
- Opanowany przez powstańców Mokotów uzyskuje kontakt ze Śródmieściem.
- Walki na warszawskich cmentarzach. Po początkowych niepowodzeniach żołnierze zgrupowania „Radosław” odzyskują cmentarze ewangelicki i kalwiński.
- Rozpoczynają się krwawe walki o magazyny na Stawkach, które mają ważne strategiczne położenie.
- Kształtuje się ostateczny podział walczącego miasta na trzy części: Grupa Północ obejmuje rejon cmentarzy, Stare Miasto, Żoliborz i Kampinos; Śródmieście jest połączone z Powiślem i Czerniakowem; Grupa Południe obejmuje Mokotów wraz z Sadybą oraz Lasy Kabackie i Chojnowskie.
- Niemcy zakładają w Pruszkowie obóz dla ludności cywilnej, która została ewakuowana z Warszawy.
- Trwa rzeź Woli.
- Powstańcy organizują defiladę na ul. Długiej.
7 sierpnia
- Polacy tracą kolejne ulice, które zdobywają Niemcy dowodzeni przez gen. Reinefarth. Podczas walk hitlerowcy wykorzystują mieszkańców jako „żywe barykady”.
- Tego dnia, ryzykując życiem, harcerze roznoszą 900 listów.
- Zmasowany ostrzał artyleryjski Starego Miasta.
- Winston Churchill wywiera naciski na RAF, które ostatecznie godzi się na uruchomienie częściowych lotów z zaopatrzeniem dla Warszawy. Loty mają odbywać się w ograniczonym zakresie i mają być wykonywane tylko przez polskich pilotów.
- Atak na niemieckie placówki rozlokowane wzdłuż drogi Babice – Leszno. Powstańcom udaje się tylko na krótki czas zablokować ten trakt dla niemieckich wojsk.
8 sierpnia
- Próba zdobycia Starego Miasta przez Niemców zostaje udaremniona.
- Pierwsza audycja powstańczego radia „Błyskawica”.
- Podczas ataku na ulice Bielańską i Ratusz Niemcy wykorzystują kobiety i dzieci jako żywe tarcze. Atak załamuje się, a większość zakładników udaje się uratować.
- Podczas audycji radiostacji „Kościuszki”, która nadawała z Moskwy, czyn powstańczy zostały przypisany Armii Ludowej.
- W ruinach Teatru Wielkiego Niemcy mordują 350 polskich cywilów.
9 sierpnia
- Polacy bronią się na swoich pozycjach i udaje im się utrzymać większość opanowanych ulic.
- Ewakuacja niemieckiej dzielnicy rządowej, podczas której ginie zastępca gubernatora dystryktu warszawskiego, a sam gubernator zostaje ranny.
- Trwa ostrzał i bombardowania Starego Miasta.
10 sierpnia
- Skutecznie broni się powstańcza Wola.
- Trwa rzeź Ochoty przez odziały RONA.
- Niemcy próbują zniszczyć elektrownię na Powiślu, która zaopatruje miasto w prąd.
- Skuteczne dostawy broni i zaopatrzenia przez brytyjskie samoloty.
- Kolejna masakra polskich cywilów na ulicy Koziej – ginie ponad 100 osób.
11 sierpnia
- Wola i Ochota stracone. Oddziały ppłk. Jana Mazurkiewicza „Radosława” z ciężkimi stratami wycofują się w kierunku ul. Stawki.
- Zaciekłe niemieckie ataki na Stare Miasto nie przynoszą efektu, Polacy bronią się dalej.
- Daily Mirror zamiesza artykuł pod tytułem „Warsaw Tragedy”, w którym padają następujące słowa: Trzecia bitwa o Warszawę toczy się dalej i sytuacja jest rozpaczliwa, ale może być jeszcze uratowana, chociaż warszawiacy słusznie pytają, gdzie są nasi przyjaciele.
12 sierpnia
- Winston Churchill śle kolejne depesze do Stalina, pytając o możliwość pomocy dla Warszawy. Moskwa nie podejmuje żadnych działań.
- Trwają zaciekłe walki o Stare Miasto – powstańcy odpierają ataki na barykady Podwala, Świętojańskiej, Piwnej, Senatorskiej, Miodowej oraz na Ratusz i Pałac Blanka.
- W rejonie pl. Starynkiewicza atakują oddziały RONA. Oddziały zgrupowania „Chrobry II” zostają zmuszone wycofać się z budynku Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji, Domu Turystycznego, gmachu Wojskowego Instytutu Geograficznego i Starostwa Powiatowego. „Chrobry II” utrzymuje północną stronę Al. Jerozolimskich z Domem Kolejowym i Dworcem Pocztowym.
13 sierpnia
- Niemcy wypierają powstańców z ul. Stawki, co ostatecznie zamyka okrążenie wokół Starego Miasta.
- Wybuch „czołgu pułapki” na ul. Kilińskiego w skutek którego ginie co najmniej 300 osób.
- Około godziny 20 rusza natarcie sił powstańczych, które mają odzyskać połączenie Starego Miasta z Śródmieściem. Około godziny 1 w nocy atak załamuje się. Również nieudany okazuje się atak pułków oddziału „Baszta”, który nacierał z Mokotowa w stronę Śródmieścia.
14.08- O godz. 10.30 Komendant Główny AK gen. Tadeusz „Bór” Komorowski wydaje rozkaz marszu na odsiecz walczącej stolicy oddziałom z podwarszawskich okręgów AK.
- Zacięte walki na Muranowie. Grupa Kampinos otrzymuje rozkaz wsparcia w tym miejscu oddziałów powstańczych.
- Podczas walk na Starym Mieście Polakom udaje się zniszczyć trzy niemieckie czołgi.
- Niemcy strącają aliancki samolot, Liberator EV 96, który spada do Jeziorka Kamionkowskiego.
15.08
- Niemcy zaciekle atakują Śródmieście, ale zostają odparci przez żołnierzy zgrupowania „Chrobry II”.
- Niemcom udaje się zestrzelić kolejne 3 samoloty alianckie.
- Ambasador USA prosi ZSRS o pomoc dla walczącej Warszawy. Rząd sowiecki odmawia, twierdząc, że Powstanie jest dziełem „awanturników”.
- Tego dnia zginął Louis Vengelli – dezerter Luftwaffe, który walczył po stronie polskiej.
16.08
- Tego dnia giną dwaj poeci: Tadeusz Gajcy i Zdzisław Stroiński – prywatnie byli przyjaciółmi, razem redagowali pismo „Sztuka i Naród”, byli jednymi z najwybitniejszych przedstawicieli pokolenia Kolumbów.
„ (…) A tobie - dni wczorajsze w oczach nie ostygły,
ufałeś...
Księżyc sierpem zmrużone rzęsy kosił,
wśród krzyży zwijał świata purpurową nitkę;
żołnierze nieśli drżące, spokorniałe oczy
na sfruwającą powietrzem
białą Nike (…)”
Fragment wiersza „Wczorajszemu” Tadeusza Gajcego.
- Do Powązek docierają pierwsze odziały z Grupy Kampinos.
- Niemcy opanowują klasztor Kanoniczek przy pl. Teatralnym. Nie udają się próby odbicia budynku.
17.08
- Śródmieście: ciężkie walki w rejonie: Towarowej, Wroniej, Grzybowskiej. Skutecznie odparto atak czołgów i piechoty na ul. Królewskiej i Marszałkowskiej.
- Zginął pierwszy listonosz poczty powstańczej Zbigniew Banaś – miał 16 lat.
- Oddział batalionu Czwartaków wysadza placówkę niemiecką w „Czerwonym Domu” na ul. Rybaki.
18.08
- Ciężkie bombardowania i ostrzał Starego Miasta. Niemcy używają bomb kruszących i zapalających.
- W nocy z 17 na 18 sierpnia polskie oddziały z górnego Mokotowa obsadzają Sielce, część Czerniakowa i Sadybę. Jednak silne przeciwnatarcie niemieckie zmusza Powstańców do opuszczenia fabryki przy Belwederskiej oraz odcinka ul. Czerniakowskiej. Sadyba zostaje utrzymana przez Polaków.
- Erich von dem Bach-Zelewski namawia Powstańców do kapitulacji – w zamian obiecuje prawa kombatanckie. Niemcy nazywali wszystkich Polaków bandytami, a wziętych do niewoli rozstrzeliwali. Prawa kombatanckie Powstańcy otrzymali dopiero 30 sierpnia.
19.08
- Niemcy ogromną siłą nacierają na Stare Miasto. W ataku biorą udział tysiące niemieckich żołnierzy, ciężkie czołgi „Tygrys” oraz lotnictwo. Grupą dowodzi Heinz Reinefarth (zbrodniarz niemiecki, który nigdy nie został skazany i w spokoju, chroniony przez władze RFN, zmarł w 1979 roku). Ataki zostają odparte.
- Wobec przeważających sił przeciwnika Powstańcy są zmuszeni opuścić Politechnikę.
- Węgierskie wojska, które miały zapobiegać docieraniu posiłków powstańczych do Warszawy, bratają się z ludnością, a ich wartość bojowa przeciwko Polakom jest zerowa.
20.08
- Stare Miasto broni się cały czas, pomimo tego, że Niemcy rzucają w ten rejon coraz to nowe jednostki i sprzęt ciężki.
- Zdobycie budynku PASty, którego Niemcy zaciekle bronili od początku walk. Do niewoli dostaje się 121 żołnierzy niemieckich. Polacy utrzymają ten strategiczny punkt do ostatniego dnia Powstania.
21.08
- Niemcy ostatecznie wypierają Polaków z Muranowa. Ludność cywilna zostaje wysłana do obozu przejściowego w Pruszkowie. Naziści mordują 200 Polaków przy ul. Dzikiej 17.
- Powstańcy wypierają wroga z prawego skrzydła gmachu Banku Polskiego przy Bielańskiej i z klasztoru Kanoniczek oraz odpierają ataki na Ratusz i Pałac Blanka.
- Wysadzenie Pawiaka przez Niemców.
22.08
- Powstańcy odpierają kolejny atak na Stare Miasto. Tym razem wytrzymują barykady na Nalewkach i Długiej.
- Powstańczy atak na Dworzec Gdański ponownie zostaje odparty.
- Restauracja „Cristal”, która stanowiła ważny punkt strategiczny, zostaje zdobyta przez Powstańców.
23.08
- Batalion „Ruczaj” zdobywa „małą PAST-ę”. Do niewoli dostaje się 76 żołnierzy niemieckich.
- Zestrzelenie niemieckiego bombowca przy użyciu cekaemu .
- Tego dnia Powstańcom udało się także zdobyć: Bazylikę Świętego Krzyża (na Krakowskim Przedmieściu) i sąsiadujące z nią budynki parafialne, gmach Komendy Głównej Policji (przy Krakowskim Przedmieściu 1) oraz kompleks gmachów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (na Nowym Świecie 67/69).
24.08
- Stare Miasto broni się nadal, pomimo tego, że Niemicy ani na chwilę nie przerywają zmasowanych ataków.
- Tego dnia Zbigniew Jasiński tworzy swój sławny wiersz pt. Żądamy amunicji
Tu bije serce Polski, tu mówi Warszawa:
Niech pogrzebowe śpiewy wyrzucą z audycji -
Nam ducha starczy dla nas i starczy go dla was,
Oklasków też nie trzeba - trzeba amunicji.
- Po zaciętej walce, Powstańcy zdobywają pozycję niemiecką przy ul. Żulińskiego i opanowują kwartał pomiędzy ulicami Poznańską, Żulińskiego, Marszałkowską i Nowogrodzką.
25.08
- Zgrupowanie „Leśnik” odpiera kolejny ataki na PWPW przy ul. Sanguszki.
- Upada silna placówka niemiecka w dawnej restauracji „Cafe Club” na rogu Nowego Światu i Al. Jerozolimskich.
- Winston Churchill domaga się od USA wysłania samolotów nad Warszawę i lądowania na rosyjskich lotniskach bez zgody sowieckich władz.
- Rozpoczyna się ewakuacja Starego Miasta – wpierw dowództwo AK, a później ranni i ludność cywilna, rusza kanałami do Śródmieścia.
26.08
- Stare Miasto trwa dalej w swym uporze i pomimo ataków lotnictwa, ostrzału artyleryjskiego oraz szturmów przeprowadzanych przez Niemców nie poddaje się.
- W skutek bombardowania dotkliwe straty ponosi Armia Ludowa, która traci dowódcę obwodu warszawskiego AL.
27.08
- Toczą się zacięte walki w gmachu PWPW
- Prezydent USA Franklin D. Roosevelt odmawia pomocy Powstańcom bez zgody Związku Sowieckiego.
- W nocy z 26 na 27 została podjęta przez Powstańców próba połączenia Śródmieścia i Mokotowa. Atak nie osiągnął wyznaczonych celów.
- Następuje reorganizacja obrony Starego Miast
28.08- Po zaciekłych walkach Powstańcy ostatecznie tracą gmach PWPW.
- Sytuacja na starym mieście staje się tragiczna, w związku z tym płk Karol Ziemski podejmuje decyzję o przebiciu się do Śródmieścia.
- Niemcy atakują Sadybę, trwa także ciężki ostrzał Mokotowa.
- Starcie pod Małocicami, w którym Zgrupowanie "Kampinos" podejmuję walkę z Niemcami, którzy próbują dokonywać rekwizycji we wsi. W odwecie żołnierze niemieccy mordują 80 mężczyzn, mieszkańców wsi.
29.08
- Rządu USA i Wielkiej Brytanii przyznają żołnierzom Armii Krajowej prawa kombatanckie
- Ciężkie walki o katedrę św. Jana.
- Tego dnia Józef Szczepański tworzy wiersz „Czerwona Zaraza”, który wyraża stosunek Powstańców do nadciągającej Armii Czerwonej.
„Czekamy ciebie, czerwona zarazo,
byś wybawiła nas od czarnej śmierci,
byś nam Kraj przedtem rozdarłwszy na ćwierci,
była zbawieniem witanym z odrazą. (…)”
- Ostrzał szpitala Elżbietanek na Mokotowie.
30.08
- Dowództwo polskie decyduje się na całkowitą ewakuację Starego Miasta.
- 300 rannych ginie w bombardowaniu Szpitala Ujazdowskiego.
- Podczas obrony Starego Miasta ginie Roger Barlet – dezerter z Wehrmachtu walczący po stronie polskiej, w batalionie "Zośka".
31.08
- Próba utworzenia korytarza: Bielańska – plac Bankowy – plac Żelaznej Bramy – Hale Mirowskie do Śródmieścia, przez polskie wojska, który miał służyć ewakuacji ze Starówki. Atak nie powodzi się.
- W skutek bombardowania całkowicie zniszczony zostaje Pasaż Simonsa. Broniący go batalion „Chrobry” I zostaje zdziesiątkowany. Pomimo dużych strat, pozostali przy życiu żołnierze postanawiają dalej bronić ruin.
- Oddziały niemieckie zajmują zrujnowane zakłady „Fiata” przy ul. Sapieżyńskiej i obsadzają ul. Zakroczymską, aż do Kościelnej i wylotu Freta.
1.09
- Generalny szturm oddziałów niemieckich na Stare Miasto. Jednostki naziemne wspomagane są przez lotnictwo. Powstańcy po raz kolejny odpierają atak.
- Trwa ewakuacja Starego Miasta, która odbywa się głównie kanałami. Jedynie 50 żołnierzy batalionu Zośka przechodzi przez Ogród Saski.
- George Orwell w swoim artykule potępia stosunek Aliantów do Powstania Warszawskiego.
- Silny ostrzał i bombardowania Sadyby.
2.09
- Niemcy kontynuują atak na Stare Miasto. Oddziały zbrodniczej jednostki dowodzonej przez Reinefartha dopuszczają się masowych mordów i gwałtów na ludności cywilnej, która pozostała w opuszczonej przez Powstańców dzielnicy. Na pastwę barbarzyńskiego postępowania żołnierzy niemieckich zostawionych pozostało ok. 35 tysięcy osób, głównie cywili.
- W skutek ostrzału zniszczona zostaje kolumna Zygmunta.
- Tragiczna sytuacja na Sadybie, która powoli dostaje się w ręce niemieckie.
- Powstańcy niespodziewanie zdobywają gmach YMCA przy ul. Konopnickiej.
3.09
- Niemcy atakują Powiśle.
- Oficjalne uznanie Powstańców za żołnierzy i przyznanie im praw kombatanckich przez władze niemieckie.
- Sukces polski w małej wsi pod Warszawą. Niewielki oddział wydzielony z grupy Kampinos niszczy dwa bataliony SS Rona w Truskawiu. Polscy żołnierze zabili od 91 do 250 ronowców, a także zniszczyli od kilku do kilkunastu dział oraz blisko 30 wozów z amunicją.
04.09
- Ciężko uszkodzona elektrownia na Powiślu ostatecznie musi zostać wyłączona. Spowodowało to duże utrudnienia dla Powstańców, którzy i tak byli już w ciężkiej sytuacji.
- Niemcy przeprowadzają szturm na Powiśle i kontynuują zmasowany ostrzał Śródmieścia.
- Czołgi niemieckie miażdżą płytę Grobu Nieznanego Żołnierza.
- Wielka Brytania domaga się pomocy dla Powstania od ZSRS
- Kolejny sukces żołnierzy z Grupy „Kampinos” – tym razem polski oddział kawalerii rozbija dwie kompanie SS „Rona” stacjonujące we wsi Marianów nieopodal Leszna.
05.09
- Walki o Powiśle. Niemcy zdobywają kolejne ulice. Zbrodniarze z brygady Dirlewangera mordują 152 polskich mężczyzn.
- von dem Bach określa postawę Powstańców jako „bohaterską” i martwi się, że w obliczu zbliżających się Sowietów, niemiecka ofensywa postępuje zbyt wolno.
- Prezydent Roosevelt zawiadamia premiera Churchilla, że według informacji wywiadu amerykańskiego Powstańcy opuścili Warszawę.
06.09
- Wskutek zmasowanego niemieckiego ataku na Powiśle Powstańcy ostatecznie ustępują.
- Mieszkańcy Powiśla padają ofiarą gwałtów, grabieży i przemocy ze strony Niemców. Ci, którzy przeżyli, są kierowani do obozu w Pruszkowie.
- W trakcie ewakuacji Powiśla powstańcza żandarmeria samowolnie rozstrzeliwuje na ulicy Pierackiego około 40 uwięzionych Volksdeutschów.
- Polacy odpierają ataki niemieckie z Placu Małachowskiego na Kredytową, z Ogrodu Saskiego na Królewską, z rejonu Placu Zawiszy na ul. Towarową oraz z Krakowskiego Przedmieścia na Nowy Świat.
07.09
- Niemieckie ataki na Śródmieście. Wróg próbuje podzielić dzielnicę na dwie części. Trzykrotnie Powstańcy odpierają atak na Aleje Jerozolimskie.
- Cywilne władze powstańcze upoważniają PCK do negocjacji z Niemcami, które mają doprowadzić do wyprowadzenia z miasta ludności cywilnej. Zostaje ustalone, że mieszkańcy Warszawy będą mogli ją opuścić w dniach 8 i 9 września.
- Żołnierze Grupy „Kampinos” dowodzeni przez por. „Dolinę” palą tartak w Piaskach Królewskich oraz likwidują ochraniających go SS-manów. Udany polski atak zniweczył niemieckie plany budowy mostów na Wiśle pod Wyszogrodem.
08.09
- Kilka tysięcy cywilów opuszcza Warszawę i udaje się do obozu w Pruszkowie.
- Ciężkie walki w Śródmieściu, Powstańcy wycofują się z gmachu MSW.
09.09
- Dalsza ewakuacja ludności cywilnej – w ramach porozumienia polsko-niemieckiego, Warszawę opuszcza blisko 8000 osób.
- Toczą się ciężkie walki w północnej części Śródmieścia. Jego część południową i Czerniaków ostrzeliwuje artyleria.
- Rząd brytyjski deklaruje, że pociągnie do odpowiedzialności Niemców, winnych zbrodni w Warszawie – co w większości wypadków nie dochodzi do skutku.
10.09
- Pojedynki lotnicze pomiędzy Niemcami i Rosjanami. Armia Czerwona powtarza natarcie na przedmieścia Warszawy.
- Antoni Chruściel „Monter” wylicza, że odziały broniące się w Śródmieściu posiadają amunicji na jeden dzień.
- Niemcy zdobywają barykadę na ul. Chmielnej, a także atakują gmach Poczty Głównej.
11.09- Strona polska zrywa negocjacje dotyczące kapitulacji. Na decyzję o kontynuowaniu walki duży wpływ mają nasilające się starcia niemiecko-sowieckie.
- 47 Armia sowiecka toczy boje na przedpolach Pragi. Dwie łączniczki Armii Ludowej przeprawiają się przez Wisłę, aby poinformować o komunistach walczących w Powstaniu i nawiązać kontakt PKWNem. Zostają przyjęte przez gen. Michała Rolę – Żymierskiego i marsz. Konstantego Rokossowskiego.
- Niemcy bombardują kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej przy ul. Łazienkowskiej. W skutek czego pod gruzami ginie kilkadziesiąt osób cywilnych.
12.09
- Niemcy skupiają wszystkie siły w ataku na Czerniaków. Ciężkie walki toczą się w szczególności o Port Czerniakowski.
- Bór-Komorowski tego dnia napisał:
- "Natarcie sowieckie w dużej skali na Pragę. Wydaje się, że ma powodzenie. Lotnictwo sowieckie ma przewagę. (..) Amunicji brak. Zachodzi obawa, że możemy tuż przed metą nie wytrzymać. Natomiast pomoc amunicyjna jest niezbędna."
13.09
- Sowieci dokonują zrzutów broni i żywności do Śródmieścia. Wkraczają także na Pragę.
- Zacięte walki trwają o gmach ZUSu. Ostateczni SS-mani Dirlewangera zdobywają budynek nocą i mordują rannych, którzy tam pozostali.
- Niemcy wysadzają mosty: Poniatowskiego, średnicowy, Kierbedzia i obydwa mosty pod Cytadelą
14.09
- Niemcy szturmują Górny Czerników, zajmują ul. Przemysłową, skąd blisko 400 cywilów spędzają do Portu Czerniakowskiego, a następnie mordują większość młodych mężczyzn.
- Na Czerniaków przeprawiają się zwiadowcy z 1 Armii Wojska Polskiego.
- Niemcy zdobywają Marymont, Powstańcy są zmuszeni do ewakuacji na Żoliborz. W zdobytych kwartałach Niemcy mordują ok. 500 cywilów.
- PKWN wydaję odezwę, której namawia Powstańców do kontynuowania walki i obiecuję rychłą pomoc ze strony Sowieckiej.
15.09
- Niemcy całkowicie zostają wyparci z Pragi.
- Polacy nadal kontrolują Śródmieście Warszawy, Żoliborz i częściowo Mokotów.
- Papież Pius XII, tymi słowami zwrócił się do Polaków, którzy byli na audiencji w Watykanie:
"Serce Nasze zakrwawiło się wobec ruin waszej wielkiej stolicy Warszawy, w murach której rozegrała się jedna z najboleśniejszych – ale także jedna z najbardziej bohaterskich – tragedii całej historii waszego narodu."
- Po krwawych zmaganiach Powstańcy opuszczają Sielce. Upada także Fort Legionów Dąbrowskiego. Niemcy udaje się opanować niemal cały Dolny Mokotów.
16.09
- Zrzuty broni lotnictwa sowieckiego na Śródmieście, Mokotów i Żoliborz. Na Solcu ląduję ok. 300 uzbrojonych żołnierzy I batalionu 9. Pułku Piechoty 3. Dywizji Piechoty. Nie udało się przerzucić większego desantu zza Wisły. Dzięki posiłkom Powstańcom udaje się odeprzeć wrogie natarcie.
- Polacy zostają wyparci z części Żoliborza.
- Wieczorem, po ciężkich walkach, oddziały ze zgrupowania „Żniwiarz” opuszczają teren warsztatów „Opla” od strony ul. Włościańskiej.
17.09
- Na przyczółek Czerniakowski przybywają kolejne posiłki z prawej strony Wisły. Tym razem jest to 1200 żołnierzy, którzy próbują utrzymać ten obszar.
- W okolicach ul. Czerniakowskiej, 8 uderzeń niemieckich wspieranych czołgami, załamało się pod oporem powstańcó
18.09- Zza Wisły przeprawia się 63 żołnierzy 9. Pułku, którzy mają pomóc w obronie Przyczółku Czerniakowskiego, są oni dowodzeni przez mjr Stanisława Łatyszonka. Na drugą stronę, kontrolowaną już przez Sowietów, zostają przetransportowani ranni i chorzy.
- Przybywa pomoc amerykańska w postaci 110 bombowców B-17. Zrzucają one zaopatrzenie i broń. Niestety w ręce powstańców dostaje się zaledwie 20% zrzutu.
- Niemcy niszczą powstańczy szpital przy ul. Solec 41. Mordują rannych oraz sanitariuszki, które próbują im pomóc. W sumie ginie ok. 60 osób.
- Do tej pory Niemcy stracili w walkach blisko 9 tys. zabitych i rannych (według meldunków niemieckich w tym czasie). Według raportu przedstawionego gen. Hansowi Reinhardowi siły niemieckie użyte do zdławienie Powstania, były już na skraju wyczerpania.
19.09
- Ciężki walki na Czerniakowie. Polakom udaje się utrzymać część wybrzeża, ale Niemcy systematycznie posuwają się naprzód.
- ppłk Jan Mazurkiewicz „Radosław” zarządza ewakuację swoich żołnierzy z Czerniakowa na Mokotów.
- Kolejne dwa desanty z Pragi – żołnierze 6 pułku piechoty lądują na Marymoncie, a 8 pułku przeprawiają się na Powiśle. W skutek silnej obrony niemieckiej nie udaje im się połączyć z oddziałami AK.
20.09
- Trwają zaciekłe walki o Przyczółek Czerniakowski oraz na ul. Wilanowskiej – na której kolejnej zbrodni dopuszczają się SS-mani Dirlewangera, którzy rozstrzeliwują cywilów podejrzanych o udział w Powstaniu.
- Komendant Główny AK gen. Tadeusz Komorowski „Bór” wydaje rozkaz przeorganizowania oddziałów powstańczych Armii Krajowej w regularne oddziały Wojska Polskiego.
21.09
- Przyczółek Czerniakowski nadal w polskich rękach. Wspólnie bronią go żołnierze AK i „berlingowcy”.
- Powstańcom udaje się zniszczyć barykadę nieprzyjacielską na rogu Al. Jerozolimskich i Brackiej.
- Niemcy ostatecznie niszczą destan 6 pułku piechoty. Nieświadomi tego Powstańcy atakują Marymont, chcąc połączyć się z żołnierzami AL. Kiedy orientują się, że zostali oni wyparci z powrotem na prawy brzeg Wisły, opuszczają nowo zdobyte pozycje.
22.09
- Sowieci ostrzeliwują wybrane punkty w Warszawie, które są opanowane przez Niemców.
- Powstańcy nadal bronią się w rejonie Solca.
- Rosjanie organizują zrzuty żywności, które jednak nie stanowią znaczącej pomocy. Konstanty Rokossowki ogłasza, że wojska sowieckie przechodzą do defensywy.
23.09
- Bombardowania i napór niemiecki na Żoliborz – sytuacja polskich oddziałów w tym rejonie jest coraz cięższa.
- Upada Przyczółek Czerniakowski. Do niewoli dostaje się 470 Polaków. Niemcy zamordowali 200 rannych powstańców i „berlingowców”, wieszając część na pasach transmisyjnych.
- Niemcy intensyfikują ataki na Mokotów, szykując się do ostatecznego ataku.
24.09
- Górny Czerniaków upada. Z pozostałych punktów powstańczego oporu pozostają: Mokotów, północny Żoliborz oraz Śródmieście.
- Generalny atak na Mokotów. Niemcy opanowali pałac i park Królikarnia przy ul. Puławskiej 113a. Reszta dzielnicy nadal w polskich rękach. Obie strony poniosły ciężkie straty.
25.09
- Trwają zacięte walki na Mokotowie. Powstańcy odrzucają propozycję poddania tej dzielnicy.
- Tego dnia Powstańcy utracili strategiczny punkt oporu: „Redutę Alkazar”, która znajdowała się na rogu al. Niepodległości i Odyńca.
26.09
- O godzinie 4 rano rozpoczyna się ewakuacja Mokotowa. Kanałami przejdą żołnierze AK oraz ok. 4,5 tysiąca cywilów.
- Niemcy występują z propozycją rokowań.
27.09
- Ostatni obrońcy Mokotowa stawiają opór Niemcom na ulicach Bałuckiego, Wiktorskiej i Belgijskiej. O 13:30 Mokotów poddaje się.
- Strona Polska wysyła emisariuszy na rozmowy dotyczące kapitulacji. Pomimo zapewnień strony niemieckiej, że Powstańcy będą traktowani zgodnie z konwencją genewską, tego samego dnia 120 żołnierzy AK zostaje rozstrzelanych.
- Niemcy próbują zlikwidować Grupę „Kampinos”, która wycofuje się z podwarszawskiej puszczy.
28.09
- Niemcy koncentrują swoje uderzenie na Żoliborzu.
- Odziały niemieckie niszczą podwarszawskie miejscowości, które są zlokalizowane w granicach Puszczy Kampinoskiej.
- Trwają rozmowy dotyczące zakończenia Powstania.
29.09
- Pod Jaktorowem dochodzi do ostatecznego rozbicia Grupy „Kampinos”.
- Rozpoczyna się generalny szturm Żoliborza. Po ciężkich walkach oddziały zgrupowania „Żniwiarz” wycofują się z terenu fabryki „Opla” i hali targowej przy ul. Słowackiego.
30.09
- Ciężkie walki na Żoliborzu. Powstańcy próbują przeprawić się na prawą stronę Wisły, ale w skutek złej pogody to się nie udaje. Wieczorem Żoliborz kapituluje.
- Podczas rozmów polsko-niemiecki zostaje ustalone zawieszenie broni oraz zasady ewakuacji ludności cywilnej ze Śródmieścia.
- Prezydent Władysław Raczkiewicz mianuje gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych. Zastępuje on zdymisjonowanego gen. Sosnkowskiego.
1.10
- Ewakuacja ludności cywilnej – miasto opuszcza zaledwie 3-4% cywilów. Niemcy szacują, że liczba osób, które powinny być objęte ewakuacją wynosi 200-250 tys. Pomimo ciężkich warunków mieszkańcy chcą pozostać w mieście tak długo, jak jest w nim Armia Krajowa.
- Po godzinie 19, kiedy zawieszenie broni ustaje, Niemcy rozpoczynają silny ostrzał Śródmieścia.
2.10
- Ewakuacja ludności cywilnej trwa nadal. Tego dnia miasto opuszcza 16 tysięcy mieszkańców.
- W Ożarowie Mazowieckim trwają rozmowy pomiędzy Erich von dem Bachem-Zelewskim i polską delegacją w sprawie podpisania rozejmu. O godzinie 2 w nocy podpisany zostaje akt honorowej kapitulacji. Powstańcy otrzymują prawa kombatanckie.
3.10
- Mieszkańcy masowo opuszczają miasto i kierują się do obozu przejściowego w Pruszkowie.
- Poddaje się także Armia Krajowa. Pozostaje utrzymany batalion osłonowy. Składa się on z trzech uzbrojonych kompanii AK w sile ok. 300 żołnierzy z batalionu „Kiliński” i ok. 120 z batalionu „Miłosz”.
Żołnierze AK opuszczają Warszawę do 5 października. Powstanie upada.
Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii to zajęcia dla uczniów wszystkich klas szkół podstawowych oraz gimnazjalnych z zakresu historii Polski i historii świata.
• Wykłady, warsztaty, gry i symulacje historyczne
• Doskonali wykładowcy
• Mnóstwo rekwizytów
• Interdyscyplinarna tematyka: historia, historia sztuki, geografia polityczna, filozofia, etnografia i inne
Tematyka zajęć obejmuje zagadnienia z historii życia codziennego, stosunków społecznych, obyczajów. Wykładowcy w przystępny i ciekawy sposób opowiadają o złożonych procesach, które wpływały i nadal wpływają na losy świata.
Absolwenci DUCHa lepiej rozumieją teraźniejszość, kojarzą fakty, wyciągają wnioski, analizują, potrafią myśleć krytycznie. Są tolerancyjni i otwarci. Znajomość historii potrafią wykorzystać w wielu
dziedzinach życia.
Znakiem rozpoznawczym Dziecięcego Uniwersytetu Ciekawej Historii są zajęcia utrzymane na najwyższym poziomie merytorycznym. Współpracownikami i wykładowcami są pracownicy akademiccy, ludzie sztuki, kultury, pasjonaci danej dziedziny: archeolodzy, antropolodzy, historycy, podróżnicy. Są to wspaniali, młodzi, doświadczeni w pracy z dziećmi, ludzie.
